Vinden we een leerling niet te snel te rijp voor ons basisonderwijs?

Hogeschool Windesheim start in Almere een onderzoek naar het buitenspel gedrag van 6 jarigen. De vooronderstelling is dat jonge kinderen steeds minder buitenspelen. Dat ze naast het binnenspelen (vaak passief hun tijd met een tablet doorbrengen) veel tijd doorbrengen op de achterbank van de auto op weg naar bijles of als je mazzel hebt naar een clubje of naar sport.

Ik koppel dit aan de waarneming binnen het onderwijs dat kinderen voor ouders, en helaas ook voor leerkrachten, pas echt gaan meetellen als ze hun cognitieve vaardigheden gaan ontwikkelen. Cognitieve vaardigheden worden hierbij uitvergroot door het beheersen van cijfers en letters.

Trotse ouders van een vierjarige die al de eigen naam kan schrijven, de 'werkjes' in de kleuterklas geconcentreerd en perfect afrondt. Men kan niet wachten tot het kind naar groep 3 gaat.

Dat het spelend leren, op jonge leeftijd aantoonbaar verrijkend is, is ondergeschikt. Net als thuis staat spelen ook op school onder druk en dat is er steeds meer ingeslopen sinds de invoering van de basisschool, het moment dat de traditionele kleuterschool verdween.

In mijn omgeving zie ik nogal wat voorbeelden van kinderen die op 5 jarige leeftijd de overstap maken naar groep 3, mits ze voor het einde van het kalenderjaar maar 6 worden. Dit geheel in lijn met de focus op cognitieve vaardigheden. De sociaal emotionele leeftijd is bij deze keuze minder relevant of men schat de sociaal emotionele ontwikkeling verkeerd in vanuit de gedachte dat het kind toch al zo 'wijs' is of zo overkomt.

Veel 11 jarigen gaan, dientengevolge, naar het voortgezet onderwijs omdat ze 'uitgeleerd' zijn op de basisschool. Vervolgens blijken zij het juist daar sociaal emotioneel zwaar te hebben. Ze kunnen nog niet of moeilijk voldoen aan de sociale eisen die de groepsomgeving, met puberende klasgenoten, hen stelt.

Het kan wel anders. Kijk bijvoorbeeld eens naar Finland, een land dat zeer hoog scoort op de zogenaamde Pisa-lijst van landen met het beste onderwijsresultaten. Een lijst waar Nederland uit de top 10 is gezakt....

Je gaat leren rekenen en lezen op je 7e (bij ons groep 4) en aan het eind van je eerste 'lagere school' jaar lees en reken je minstens zo goed als vergelijkbare leeftijdsgenoten in Nederland, die op 6 jarige, en dus vaak al op 5 jarige, leeftijd met het aanvankelijke leerproces zijn begonnen.

Een ander opvallende waarneming; Vanaf je vierde ga je net als bij ons naar de kleuterklas maar daar is alles gericht op het spelenderwijs ontdekken van de wereld en je eigen vaardigheden. Er wordt 'gespeeld' en elke dag, ongeacht het weer, ook vele uren buiten. Spel binnen en buiten onder leiding en aansturing van de volwassenen die belast zijn met de begeleiding.

En je gaat als kind niet na schooltijd direct naar huis, op de achterbank van je moeders auto, maar je blijft op de schoolcampus om te ontspannen en te sporten. Geen tablet maar een voetbal of springtouw.....Geen huiswerkklas of bijles maar toneel of dans….

Een ander groot verschil in aanpak is dat je pas op je 16e een niveau keuze gaat maken en niet zoals bij ons op je 11e/12e jaar bij de overgang naar het voortgezet onderwijs. Sociaal emotioneel heb je tijd om te ‘rijpen’, door te groeien en loop je zeker als jong kind niet voortdurend op je tenen in een sociale omgeving waar oudere, wellicht wat wijzere, kinderen de norm zijn.

Het zou mooi zijn als we in Nederland eens fundamenteel naar onze onderwijs structuur zouden willen gaan kijken. Maar die kans is klein, helaas. Gelukkig zijn er ook kleine, wel wat fundamentele, ingrepen mogelijk binnen ons huidige systeem. Dat vraagt enige moed op school - en bestuur niveau.

Richt om te beginnen je kleuteraanpak anders in. Spel centraal stellen, ontdekkend leren. Ga naar buiten, de natuur in, beweeg en ga weg van de werkjes in het platte vlak zittend op een stoeltje. Leren vanuit een boek, op een tablet, zittend op een stoel moet je al vrij snel de rest van je schoolloopbaan en is geen garantie voor de meest optimale ontwikkeling.

Ontwikkel veel gerichter schoolconcepten voor 10-14 jarigen, maar waak er vooral voor dat kinderen niet te jong naar het v.o. gaan, ook niet als ze de traditionele basisschool leerstof al ‘af’ lijken te hebben. Intellectuele uitdagingen kan, of liever gezegd moet, je ook binnen de basisschool bieden als je los durft te komen van de methodes. Een rijker aanbod kan je bieden met ondersteuning vanuit het v.o., vanuit de culturele sector of vanuit de sport. Alleen je moet durven!